Parafia Żelazna

Parafia pw. Św. Mikołaja w Żelaznej

Przeczytaj: DOCŚwięty Mikołaj.doc (32,00KB)

Kościół parafialny - od początku do II Wojny Światowej

Z informacji, jakie spisał podczas wizyty w 1687 r. Marcin Teofil Stephetius, archidiakon opolski, wiadomo, że pod koniec XVII w. w Żelaznej był murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja Biskupa z nowo wybudowaną zakrystią i wieżą. Wewnątrz znajdowały się: cztery poświęcone dzwony, nowy ołtarz główny, posadzka z wypalonej cegły, pomalowana podłoga z desek, kamienna chrzcielnica przylegająca do ołtarza mniejszego, drewniana ambona ozdobiona kilimem oraz ławki. Prawdopodobnie po zakończeniu wojny trzydziestoletniej dobudowano zakrystię - według wizytatora była ona sklepiona, jasna i dobrze urządzona. Również drzwi wejściowe do świątyni były całe i dobrze zabezpieczone. W kościele trzymano relikwie św. Prokopa Wyznawcy i oleje św. Mikołaja. Najświętszy Sakrament przechowywany był pod kluczem w tabernakulum ołtarza głównego. Msze święte odprawiano w co drugą niedzielę i nie obchodzono wszystkich świąt kościelnych w roku, z wyjątkiem Świąt Wielkanocy, Zielonych Świątek i Bożego Narodzenia. Cmentarz przy kościele był ogrodzony i zamknięty. Proboszcz, który nie mieszkał w tej miejscowości, nie posiadał kluczy do zamkniętego tabernakulum i Przenajświętszego Sakramentu, zresztą nie był on obecny w kościele podczas wizytacji archidiakona. Prawa patronackie do kościoła w Żelaznej posiadał klasztor w Czarnowąsach. Kościół obchodził rocznicę swojego poświęcenia w pierwszą niedzielę po święcie św. Bartłomieja (24 sierpnia).

30 października 1810 r. król Fryderyk Wilhelm II podpisał edykt kasujący kolegiaty i klasztory śląskie. Po sekularyzacji klasztoru w Czarnowąsach kościół w Żelaznej stał się kościołem parafialnym, a parafia znajdowała się w obrębie dekanatu prószkowskiego. Pierwszym proboszczem w Żelaznej był ks. Sebastian Pogrzeba. W 1818 r. nastąpiło nowe uposażenie kościoła. W 1861 r. w parafii (Żelazna i Niewodniki) żyło 976 katolików i 8 ewangelików.

Przypuszcza się, że to właśnie za sprawą klasztoru został wybudowany w Żelaznej Kościół, który razem z opolską Katedrą św. Krzyża stanowił jedyne świątynie w całej ówczesnej diecezji. Kościółek był wprawdzie mały, można by rzec, że była to budowla bardziej skłaniająca się ku nazwie "kaplica" niż Kościół. Wskazywały też na to jej wymiary - 6 x 6 m (dzisiejsze prezbiterium). Jednak fenomenalny był fakt, że kaplica była murowana, co było wtenczas rzadkością i to czyni ją niezwykłą.

Ponad ołtarzem więc, kiedy mocno zadrzemy głowę ku górze, zauważymy pochodzący z przełomu XII i XIII wieku fresk przedstawiający Matkę Bożą z Synem. Zabytek został przypadkowo odkryty podczas prac rozbudowy Kościoła. Fresk był zamurowany. Dziś zalicza się go do największych i najcenniejszych zabytków Żelaznej.

W roku 1682 do niewielkiej kaplicy dobudowano wieżę, natomiast rok 1929 był rokiem przełomu dla historii Kościoła w Żelaznej, ponieważ w tym to czasie Świątynia zostało znacznie rozbudowana. W stanie nienaruszonym pozostało jedynie prezbiterium z należącą do niego gotycką zakrystią, która dziś służy jako kotłownia. Dzisiejsza zakrystia natomiast, znajduje się po drugiej stronie prezbiterium.

Na wschodniej ścianie prezbiterium podziwiać możemy świetnie zachowane arkadowe okno, a ponad prezbiterium sklepienie krzyżowo - kolebkowe najprawdopodobniej pochodzące jeszcze z XVII wieku. Poza tym do zabytków Kościoła należą: ołtarz główny z XVIII wieku, barokowy ołtarz boczny prawy (początek XVIII w), ołtarz boczny lewy z drugiej połowy XVIII wieku, barokowa ambona (mniej więcej z toku 1700) oraz barokowa chrzcielnica (prawdopodobnie z początku wieku XVIII).

Na placu kościelnym znajduje się Krzyż Misyjny najprawdopodobniej pochodzący z XIX wieku, a jego możliwość jego budowy to najprawdopodobniej dar mieszkańców.

Po trzecim powstaniu śląskim w roku 1921 parafię w Żelaznej musiał opuścić ówczesny proboszcz Franciszek Paterok. W tamtych czasach wioska była podzielona na trzy ugrupowania: pierwsze pro polskie, drugie pro niemieckie i trzecie niezaangażowane politycznie, składające się z ludności biedniejszej. Ze względu na zaciętą rywalizację pomiędzy tymi ugrupowaniami, czasy były bardzo niespokojne. Wiejskie zabawy przebiegały co tydzień tak samo: w jednej części sali śpiewano polskie piosenki, w drugiej zaś niemieckie, a jedyną wspólną rzeczą, która łączyła te zwaśnione grupy było wzajemne okładanie się sztachetami. Z tej „misji” wybijania przeciwnikowi z głowy poglądów politycznych nigdy nic nie wychodziło i cała „ceremonia” musiała być przeprowadzona za tydzień od nowa.

Był polskim patriotą. Gdy był proboszczem w Żelaznej nie pozwalał na probostwie mówic po niemiecku. W księgach parafialnych imiona i nazwiska pisał poprawną polszczyzną, choc sam podpisywał się Franz - nie Franciszek. W czasie plebiscytu namawiał parafian do głosowania za przynależnością do państwa polskiego. Jego propolskie nastawienie spowodowało, ze naraził się miejscowym Niemcom. Kulminacja konfliktu nastąpiła zaraz po wojnie. Jak wynika z relacji świadków, w 1921 r. niemieccy bojówkarze związali księdza i próbowali zastraszyc. Księdzy z pomocą przyszli parafianie, a gospodarz Antoni Wittek ryzykując własnym życiem przetransportował w nocy księdza do Dobrzenia Wielkiego. Ks.Paterok bardzo podupadł na zdrowiu. Później był proboszczem w Łaziskach, gdzie dopełnił żywota w 1933 r., ustępując dwa lata wcześniej z zajmowanej funkji. W grudniu 1921 parafię objął ks. Ryszard Woitok, pochodzący z parafii Łaziska Górne, którą zaś w zamian za niego objął „wypędzony” ks. Paterok.

Duchowni w Żelaznej

Księża w parafii pw. św. Mikołaja w Żelaznej

^* Od 1810 r. Żelazna stała się parafią, na czele której od tej pory stał zawsze ksiądz proboszcz.

Księża pochodzący z parafii Żelazna

Siostry zakonne

• s. Phileta Marta Knop SFI, Żelazna
• s. Baptysta Maria Zimmolong ABMV, Żelazna
• s. Brygida Maria Biedroń ABMV, Żelazna
• s. Lidia Kupczyk CSSE, Niewodniki
• s. Marianna Ewa Lyga CSSE, Niewodniki
• s. Maria Beata Warzecha, Niewodniki
  
• s. Lachnik, Niewodniki

Przeczytaj życiorysy duchownych:

1. Ks. Dziekan Ryszard Woitok DOCKs Dziekan Ryszard Woitok.doc (155,50KB)
2. Ks. Radca Oswald Kolodziey DOCKs Radca Oswald Kolodziey.doc (183,50KB)
3. Ks. Dziekan Zygmunt Białowąs DOCKs Dziekan Zygmunt Białowąs.doc (50,50KB)
4. Ks. Paweł Kosmala DOCKs Paweł Kosmala.doc (347,50KB)
5. ks. misjonarz Paweł Gwość DOCOjciec_Pawel_Gwosc_PL.doc (399,50KB)
6. ks. Hubert Nalewaja DOCks Hubert Nalewaja.doc (61,50KB)
7. ks. Richard Salańczyk DOCKs Ryszard Salanczyk_Diecezja Gliwice.doc (54,00KB)
8. s. Maria Beata Warzecha, Niewodniki DOCZyciorys_Maria_Beata_WAZECHA_PL_003_1Seite.doc (475,00KB)